Cabir Bin Eflah Nedir

1-)Endülüs’te yetişen büyük Müslüman astronomi ve matematik alimi. Künyesi Ebu Muhammed olup, Avrupa’da Geber ismiyle şöhret buldu. Bu zat, kimyacı Cabir bin Hayyan es-Sufi ve Muhammed bin Cabir Bettani ile ekseriya karıştırılmaktadır. Cabir bin Eflah, Endülüs’te, Sevilla’da doğmuştur. Doğum tarihi ve yaşadığı tarih kesin bilinmemesine rağmen, 12. asrın ortalarında vefat ettiği tahmin edilmektedir.

Cabir bin Eflah, Batlamyüs’ün bazı görüşlerini tenkid etti. Özellikle güneşe takriben 3 dakikalık bir ihtilaf-ı manzar (dünya üzerinde duran bir gözlemcinin gözünden herhangi bir yıldıza giden hat arasındaki açı, paralaks) kabul ettiği halde, dünyaya güneşten daha yakın olan Merkür ve Venüs’te görülebilecek kadar ihtilaf-ı manzar bulunmadığı hakkındaki iddiasını tenkid etmiş ve çürütmüştür. Endülüs’ün Sevilla şehrinde yapılan rasathanenin nasıl yapılması gerektiğini tesbit ve inşasını bizzat kontrol etmiştir.

Namaz vakitlerini anlamakta kullanılan usturlab aletini Müslüman alimler yaptılar ve onu zamanla geliştirdiler. Cabir bin Eflah, bunların daha mükemmeli olan çubuklu güneş saatini yaptı. Bu saat, astronomi kitaplarında Cabir’in Teodalit’i diye geçmiştir. Azimut kadranı denilen bu çubuklu güneş saatini, Avrupa’dan ancak üç asır sonra Alman astronomi bilgini ve matematikçisi Regiomontonus (1436-1476), 1450 senesinde modeline uygun yeniden yapabilmişti.

Trigonometri alanında, bilhassa küresel trigonometri ile ilgili prensipler üzerinde durdu. Dünyada ilk defa dik açılı bir üçgen için beşinci temel prensibi ortaya koydu. Küresel trigonometri ile ilgili prensiblerden bir sonuç elde edebilmek için "dört boyut kuralı"nı uyguladı. Düzlem trigonometride ise öncekilerin usulüne göre hareket etti.

Eserleri:

Cabir bin Eflah’ın günümüze kadar gelen en önemli eseri, Islah-ül-Mecisti adıyla bilinen Kitab-ül-Hey’et’tir. Eser, bir astronomi kitabıdır. Bu kitabında Cabir, Batlamyüs’ü tenkid ederek, onun bazı ilmi hatalarını ve buluşlarındaki noksanlıkları meydana çıkarmıştır. Bu eserde, küre ve düzlem trigonometriden de bahsetmiştir. Eser, Latinceye tercüme edilerek, Petrus Apianus tarafından 1534 senesinde Nürnberg’de bastırılmıştır. Eser, bugün Berlin ve Escurial’de bulunmaktadır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?