Delil Nedir
Delil Nedir ? Delil Ne demek ?
1-)DELÎL
Alamet, kılavuz, rehber, yol gösterici, bir davayı ispata yarar şey, bürhan, işaret, iz; hacı adaylarına kılavuzluk yapan kimse; İslam fıkhında dört kaynak olan Kur'an, Sünnet, İcma ve Kıyas. Çoğulu "edille"dir.
Istılah manası: Kendisinin bilinmesiyle başka bir şeyin bilinmesi lazım gelen şeydir. "Faiz yiyenler, ancak şeytanın dokunup çarptığı kimsenin kalktığı gibi kalkarlar. Bu onların alış-veriş de faiz gibidir demelerinden ötürüdür. Oysa Allah, alış-verişi helal, faizi haram kılmıştır. " (el-Bakara, 2/275) ayeti faizin haramlığının delilidir. Kur'an'da delil kelimesini genelde "kılavuzluk etme, yol gösterme" anlamında kullanılmıştır:
"Ev inananlar, size, sizi acı azaptan kurtaracak bir ticaret göstereyim mi?..." (es-Saf, 61/10); "... Mutlaka yeni bir yaratılış içinde olacağınızı size haber veren bir adam gösterelim mi?" (es-Sebe' 34/7), (Ayrıca bk. Taha 20/40; el-Kasas, 28/12; es-Sebe' 34/14; Furkan, 25/45).
Delil, kesin (ilim) veya ihtimalli (zan) bir bilgi ve hükme götüren vasıtadır. "Delil"in tedai (çağrışım) ettiği kelimelerden; istidlal: Zihnin eserden müessire ve müessirden esere intikal etmesi; hüccet: Kesin olsun veya olmasın mutlak delil; bürhan: Kesin olan ve yakin bilgi ifade eden delil, kıyas-ı mantıki; beyyine: Şahit, bir davayı ispat için ileri sürülen hüccet, vesika maanalarını ifade eder. Delilin Çeşitleri: A-Vahye dayanan (Dini nakli-sem'i) deliller, B- Akla dayanan (akli) deliller. Vahye dayanan dini deliller nakil-işitme yoluyla bize intikal eden delillerdir. Bunlar da iki kısımdır: a-Asli deliller (Kitap-Kur'an, Sünnet, İcma, Kıyas), b- Asli delillerden çıkarılmış bulunan fer'i veya tali (ikinci derecede olan) deliller (İstihsan, İstislah, İstishab, Asli beraet, Örf ve adet, Sahabe sözü ve geçmiş şeriatlar), olmak üzere iki kısımdır. Dini ve akli deliller, delillendirilecek şeyi ispat veya delalet bakımından kesinlik veya zan ifade edebilir. Akla dayanan delillerde kesin ve ihtimalli olmaları açısından, bürhan-huccet ve hatabi delil olarak ikiye ayrılırlar.
Dini Deliller
Asli Deliller: Kur'an; Peygamber'e indirilen, mushaflarda yazılı, O'ndan tevatür yoluyla nakledilmiş, okunmasıyla ibadet edilen, beşerin benzerini getirmekten aciz kaldığı ilahi kelamdır.
Sünnet: Peygamber'in söz, fiil ve takrirleri,
İcma: İslam şeriatına ait fer'i bir hükümde, bir asırda yaşayan bütün İslam müctehidlerinin ittifak etmeleri.
Kıyas: İslam şeriatında aralarındaki illet benzerliğinden dolayı iki şeyden birinin hükmünün mislini diğerinde de izhar ve ispat etmektir.
Fer'i Deliller
İstihsan*: Hafi (gizli) kıyas. İstishab*: Evvelce var olduğu sabit bir şeyi, aykırı delil bulunmadıkça sonra da var kabul etmektir.
Örf* ve adet: Akıl ve din yönünden iyi görülen, selim akıl sahipleri tarafından kötü karşılanmayan, halk tarafından alışkanlıkla gelen şey.
Sahabe Sözü: Rasulullah'ın arkadaşlarının Şeriatın ruhuna uygun olan sözleri.
Kesinlik Bakımından Dini Deliller A- Kat'i deliller, B-Zanni deliller: 1- Sübutu ve manaya delaleti kat'i; 2- Sübutu kat'i, manaya delaleti zanni;
3- Sübutu zanni, manaya delaleti kat'i;
4- Sübutu ve manaya delaleti zanni olan deliller olarak tasnif edilirler.
Akli deliller iki kısma ayrılırlar: Kesin olan akli deliller (bürhan-huccet) ve zan ifade eden (hatabe-hatabi) deliller.
Mantıkta delilin eş anlamı olarak "huccet" kelimesi kullanılır. Hasmı susturmak için kullanılan bu tür delile el-huccetu'l-il zamiyye denir. Üçyüz bin hadisi metin ve senetleriyle birlikte ezbere bilen kişiye de huccet denilir. Huccetu'l-İslam diye anılan İmam-ı Gazali bu isimlendirmeyi, bid'at ehli fırkalarla yaptığı münazaralardaki üstünlüğünden almıştır. Şiilerin bir kolu olan İsmailiye mezhebinde zamanın imamının tayin ettiği baş dai'ye de el-hucce denilir. Bunların sayısı onikidir. İsna Aşeriyye mezhebine göre onikinci imam el-huccedir. Mezhebe çağıran diğer dai*ler (propagandacılar) el-hucce'y'e tabi kişilerdir.
Cengiz YAĞCI
2-)2. Din bilgilerinin elde edildiği kaynak, vesika. (Bkz. Edille-i Şer'iyye)
Din bilgilerinin elde edildiği deliller dörttür: Bunlar; Kitab (Kur'an-ı kerim), sünnet, icma ve kıyastır. (Abdülgani Nablüsi)
Delil, bir şeyin haram olması için aranır. Helal olması için delil aranmaz. (İbn-i Âbidin)
3-)İnsanı aradığı gerçeğe ulaştırabilecek iz, emare
Örnek:Milletlerin hürriyet için yaptıkları fedakarlıklardan canlı deliller gösteriyordu. P. Safa
4-)Kanıt
Örnek:Elde hiçbir delil olmadığı için serbest bırakıldı. S. F. Abasıyanık
5-)Kılavuz, rehber.
6-)Bk. bilit
7-)Bk. kanıt
8-)Adli ve idari soruşturmalarda elde edilen, ilgili makamlar tarafından olayın aydınlatılmasına katkısı olabileceği değerlendirilen ve ispat vasıtası olarak kullanılabilen her türlü öge.
Bu bilgi faydalı oldu mu ?
Kelime Türü Nedir ?
- Atılı suçu işlediğine dair herhangi bir Delil bulunmadığını ifade eden Hamdo, beraatini talep etti.
Sizde içinde Delil kelimesi geçen bir şeyler paylaşın !