Havale Nedir

1-)Alm. Anweisung, Überweisung, (f) Postauftrag (m), Übertragung (f), Fr. Assignation (f), virement (m), mandat (m) postal, transmission, İng. Assignment, transfer, postal money-order, forwarding. Bir işi başkasına yaptırma. Bir kimsenin, kendi adına diğer bir kimseye nakit, kıymetli evrak veya sair misli (benzeri bulunan) şeyler vermeye, bir üçüncü şahsı mezun (yetkili) kılmasıdır.

Borçlunun alacaklıya, borcumu falan kimseden al deyip, bu ikinci kimsenin yani alacaklının bu teklife sözleşme yerinde razı olmasına “havale etmek” denir. Bu da borcun, bir şahıstan başka bir şahsa devri demektir.

“Havale” kelimesi, sonradan borç devrini tevsik eden yazılı belgelere delalet etmesi yönüyle, havalename (hamiline yazılı havaleler); çek ve bedeli üçüncü bir şahıs tarafından ödenecek (tesviye olunacak) senet, poliçe ve resmi bir vezneden ödenecek meblağ için tediye (ödeme) emri manalarını da almıştır.

Havale, borcun ödenmesinde, kredi alınmasında veya herhangi bir alacağın tahsilinde kolaylık sağlayan hukuki muameledir. Bankaların ve postanelerin, havale işlemlerini yürütmeye tahsis ettiği Havale servisleri vardır. Ödenmesine yetki verilen havale, alıcısına ilgili servis tarafından haber gönderilerek servise çağırılır. Hüviyet tesbitinden sonra havale o şahsa ödenir. Banka ve PTT, gördüğü hizmet karşılığı belli bir tarife üzerinden havale ücreti alır.

Borçlar hukukunda havale: Borçlar Kanunu’nun 457-462. maddeleri havale hükümlerini düzenlemektedir. Hamile muharrer (yazılı) havaleler bu babın hükümlerine tabidir. Çekler ile kambiyo senedi niteliği taşıyan havaleler hakkındaki hususi hükümler ayrıca mevcuttur. Poliçe, çek ve diğer kambiyo senetlerine ilişkin hükümler de Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir (mad. 583 ve devamı).

Havale akti ile bir kimse, kendi namına diğer bir kimseye nakit veya kıymetli evrak (bono, çek) ve sair şeyler vermeye bir üçüncü şahsı yetkili kılmaktadır. Havale yolu ile muhakimleri olan alacaklı havaleyi kabul etmek istemediği takdirde, borçluyu derhal haberdar etmesi lazımdır. Aksi takdirde zarar ve ziyan ile mesul olur (B. Kanunu mad. 458).

İslam hukukunda havale: Borçlunun alacaklıya, borcumu filan kimseden al deyip, bu ikinci kimsenin, yani alacaklının, bu teklife sözleşme yerinde razı olmasıdır. Mecelle’nin 673-700. maddeleri İslam hukukuna ait havale hükümlerini beyan etmektedir. Havaleyi veren ile alanın akıllı olması, kabul edenin ise hem akıllı hem de baliğ (ergenlik büluğ çağına girmiş) olması lazımdır. Havale verenin, alanın ve kabul edenin üçünün de sözleşmesi ile olabileceği gibi yalnız veren ile alanın veya veren ile kabul edenin, yahut alan ile kabul eden arasındaki sözleşme (anlaşma) ile de olur. Havale sözleşmesinde borçlu ve borcu ödemeyi kabul eden üçüncü şahıs sözleşirken alacaklı hazır bulunmazsa, haber alınca izin verse de havale geçerli olmaz. Sözleşme yerinde bulunup razı olması lazımdır.

Havale üç şekilde olabilir:

1. Mutlak havale, havaleyi veren birinci kimsenin havaleyi kabul eden üçüncü kimseden alacağı veya onda vediası (emanet bıraktığı bir şeyi) olduğu bildirilmeyen havaledir. Alacağı veya onda vediası olup da bildirilmedi ise havaleyi alan da havaleyi veren de alacaklarını ondan isterler.

2. Kabul edendeki alacağı paradan ödenmek üzere verilen havaledir.

3. Kabul edende emanet bulunan veya gasp ettiği maldan, paradan ödenmek üzere verilen havaledir. Alacaklıya verilen banka çeki böyledir.

Havale iki sebeple bozulur, yok olur: 1) Kabul edendeki alacağın telef olması, yok olması, inkar edilip ispat edilemeyen alacaklar ve havale kabul edenin iflas etmesi, alacağın telef olmasıdır. 2) Havale feshedilmekle bozulur.

Bu durumla da alacaklı alacağını havale eden bir önceki kimseden veya ilk borçludan alır.

2-)HAVALE



Gönderme, nakletme, bir işi başkasına gördürme, devretme. Borçlunun borcunu doğrudan doğruya değil de üçüncü bir şahıs veya kurum aracılığıyla ödemesi. Fıkıhta; "borcu bir kişiden başka bir kişiye nakletmektir" diye tanımlanmıştır (Fetavay-ı Hindiyye tercümesi VI,187). Mecellenin tarifine göre "deyni (horcu) bir zimmetten diğer ümmete nakletmektir" (mad. 673).

Borçlunun ister bu üçüncü şahısta (muhalün aleyh) alacağı olsun ve bu alacağını borçlu bulunduğu kişiye havale etsin (kaynaklardaki ifadesiyle; alacaklısını o kişiye havale etsin) "Seni, bendeki şu kadar alacağını almak üzere filana havale ettim" demesi gibi, isterse sözleşme yaparak onun vasıtasıyla borcunu ödesin, ikisi de havale kapsamına girer.

İslam Hukuku'nda havale ile ilgili olarak kullanılan özel terimler vardır:

Muhil: Havale eden (eski borçlu) Muhalün leh: Havale edilen (borcun kendisine ödenmesi gereken alacaklı)

Muhalün aleyh: (Havaleyi kabul eden, eski borçlunun yerini alan yeni borçlu)

Muhalun bih: Havale konusu olan borç

Havale bir akid (hukuki sözleşme) dir. Her akidde olduğu gibi havale akdi de "icab" ve "kabul" ile gerçekleşir. Borçlunun alacaklıya "alacağını almak üzere seni filana havale ettim" veya "sana olan borcumu filandan al" demesi icab; alacaklının da: "Kabul ettim" demesi kabuldür.

"Kabul", hem alacaklı hem de havaleyi ödeyecek (muhalün aleyh) tarafın rızasıyla gerçekleşir.

Havale akdiyle borçlu, borcu kendi üzerinden başka bir şahsa nakletmiş yani ona havale etmiş olur. Borç kendisine havale edilen kişi ve alacaklının kabuluyle akid tamamlanmış olur. Muhalün aleyh (havaleyi kabul eden, yeni borçlu) tarafından borcun ödenmesiyle de akit sona erer.

Havale işleminin daha iyi anlaşılması için birkaç örnek verelim:

1. Borçlu olan A, alacaklısı B'ye bir çek yazıyor. B çekle ilgili bankaya gidiyor, parayı alıyor. Bu bir havaledir. A, B'yi kendi namına ödeme yetkisi verdiği bankaya havale ederek borcunu ödemiş oluyor.

2. Ankara'da oturan A'nın, İstanbul'da oturan B'ye şu miktarda bir borcu vardır. Bu borcunu ödemek için A, ya bizzat İstanbul'a gidecek -ki bu masraflı bir yoldur- veya postahaneye giderek bir havale gönderme formu dolduracak, belli bir ücret ödedikten sonra borcunu havale edecektir. A hem masraftan kurtulmak hem de daha güvenli bir şekilde parasım göndermek için posta havalesini tercih ediyor.

3. A İstanbul'a giden C ile de borcunu havale edebilir. Yahut yine İstanbul'da oturan ve kendisine borcu olan D ile haberleşerek borcunu kendi alacaklısı B ye ödemesini isteyebilir. Ancak bu son şık her zaman güvenli olmaz ve istenen neticeyi vermez.

Örneklerden de anlaşılacağı gibi havale, borç ilişkilerinde ve ticari işlemlerde kolaylık sağlamak için, sosyal bir ihtiyacı karşılamak üzere meşru kılınmış bir akiddir. Şartlarını yerine getirerek yapılacak bu akid, insanların birbirlerini daha iyi tanımalarına, ilişkilerini ona göre düzenlemelerine, bu vesileyle başka iyi münasebetler tesis etmelerine yardımcı olabilir.

Sosyal hayatta hoşgörü, birbirine güven, verilen sözü yerine getirme, İslam'ın bize öğrettiği önemli prensiplerdir. "Ey iman edenler (yaptığınız) akidleri yerine getirin" (el-Maide, 5/1); "Ve o (mü'minler) emanetlerine ve ahidlerine riayet ederler" (el-Mü'minun, 23/8) buyurulmuştur.

Hadis-i Şerifte, muameleleri kolaylaştırmak için, ödeme gücü olan birisine havale edilerek alacağını ondan alması istenen kişinin bunu olumlu karşılaması ve buna uyması istenmiştir: "Zengin bir insanın borcunu ödemeyip uzatması zulümdür. Bir kimse böyle zengin, borcunu ödemeye gücü yeten birisine havale edilince ona uysun, o havaleyi kabul etsin" (Ö. N. Bilmen, İstılahutü'l Fıkhiyye, Kamus, VI/298).

Havalenin Şartları

1. Muhil, muhalün leh ve muhalün aleyhin akil-baliğ olması

2. Muhalün leh ve muhalün aleyhin havaleyi rızasıyla kabul etmesi

3. Muhalün lehin havale meclisin de hazır bulunması

4. Muhalün bih'in ödenmesi lazım olan belirli bir borç olması

Havale üç kısma ayrılır:

1. Havale-i muaccele: Havale edilen şeyin hemen ödenmesi lazım geldiği şeklinde yapılan havale.

2. Havale-i müeccele: Havale edilen şeyin belli vadesi geldiğinde ödenmesi lazım geldiği biçiminde yapılan havale.

3. Havale-i mübheme: Ta'cil veya tecili açıklanmadan yapılan havale.

Muhil'in, "muhalün aleyhteki alacağından yapılması" kaydıyla yaptığı havaleye "mukayyed havale"; böyle bir kayıt bulunmayan havaleye de "mutlak havale" denir. Eğer muhilin, muhalün aleyhte alacağı yoksa, muhalün aleyh havaleyi ödedikten sonra asıl borçluya (muhule) müracaat ederek parasını alır. Eğer alacağı varsa borcu ile takas yapar.

Havale borcu ödemeyi kabul eden yeni borçlu (muhalu'n-aleyh) nezdindeki alacağın, telef olması (iflas etmesi, borcunu inkar etmesi) ile ve akdin feshedilmesiyle bozulur. Bu durumda alacaklı alacağını asıl borçludan yani muhil'den alır.

Havale ile borçlu borcundan kurtulmuş olur.

Bir kimse bir şahsı, üzerinde alacağı olan bir adama havale ederse bu durumda alacaklı muhayyerdir. İsterse havale olunana gider ondan alır; isterse asıl borçludan alır.

Borçlu borcunu öder, alacaklı ise kabul etmezse; kabul etmeye zorlanabilir (Fetavay-ı Hindiyye tercümesi, VI, s. 192, 210).

Halit ÜNAL

3-)Havale, havaleyi yapan ile kabul eden arasında yapılabilir. Bir kimse birine benim falanda olan şu kadar kuruş alacağımı havale yoluyla sen üzerine al dese, o kimse de bu havaleyi kabul etse, bu havale sahih (doğru) olur. Veya filandan şu kadar alacağı benim üzerime havale et dese, o kimse de kabul etse, havale sahih olur; kendisine havale olunan kimse pişman dahi olsa fayda vermez. (Ali Haydar Efendi)

4-)Bir işi bir başkasının sorumluluğuna bırakma, ısmarlama, devretme.

5-)Banka, postane vb. aracılığıyla gönderilen para.

6-)Postane, banka vb. aracılığıyla para gönderildiğinde gönderenle alacak olanın adları ve para miktarı yazılı kağıt, havale kağıdı, havalename.

7-)Gebelerde, küçük çocuklarda görülen bir çeşit çırpınmalı, bazen ateşli de olabilen hastalık.

8-)Bir arsayı çevirmek, kapamak için çekilen perde veya duvar
Örnek:Bu ufacık binayı bahçe ve bostan, ahır ve selamlık gibi müştemilatından birtakım duvarlar, bölmeler, havalelerle öyle bir ayırtmış... Y. K. Karaosmanoğlu

9-)Yüksek ve büyük bir görünüşü olma.

10-)Bir banka hesabındaki fonların aynı bankada bir başka hesaba aktarılması.

11-)Belli bir para, değerli kağıt ya da fiziki olarak ölçülebilen malların bir başka kişiye iletilmesi için üçüncü bir kişiye yetki verilmesi.

12-)Bk. para gönderimi

Bu bilgi faydalı oldu mu ?