Heyelan Nedir

1-)Alm. Bergrutsch. Erdrutsch (m), Fr. Eboulement (m), İng. Landslide. Yamaçlardaki zeminin parçalanması sonucu hasıl olmuş toprağın çeşitli sebeplerle aşağı doğru kütle halinde hareket etmesi. Heyelanı meydana getiren sebepler iki çeşittir:

1. Dış sebepler: Yamaç eteğinin hafriyat veya yol yapımı sebebi ile kazılması, sular tarafından oyulma, erozyon sonucu eğimin fazlalaşması, yamacın üst kısmının yüklenmesi, deprem, infilak ve sarsıntılardır.

2. İç sebepler: a) Boşlukları kısmen hava dolu bir zemine giren suyun yüzeysel gerilimi arttırması, böylece ağırlığın da artması. b) Yamaçları yanlarına bağlayan jeolojik teşekkülatın zamanla kaybolması, kayaların çatlaması ve ufalanması sebebi ile direnç azalması. Heyelanda; kopma bölgesi, hareket bölgesi ve yığılma bölgesi adlarında üç kısım vardır.

Kopma yerinde bir alçalma; yığılma yerinde ise yükselme olur. Heyelanlar bazan çok hızlı olabileceği gibi bazıları da çok yavaş vukua gelebilir. Yeryüzünde en fazla heyelan İtalya’da Apenin Dağlarında olur. Heyelanlar kayma satıhlarına göre de kısımlara ayrılır:

1. Akmalar; kayma sathı olmayan heyelan çeşididir. Toprak,kum, kaya, çamur, buzul akmaları gibi.

2. Kaymalar; kayma sathı olan heyelanlardır. Burada sert formasyonların kayması ve yumuşak zeminlerin kayması söz konusudur. Bunlara rotasyonel kaymalar denir. Enkazın kayması esnasında çok defa yanlarda uzun yarıklar meydana gelir. Bu yarıklar, sağlam kısımlarla kaymakta olan enkazı birbirinden ayırır. Yarıkların, cidarları çizikli, bazan da cilalı olabilir.

Heyelanlar çok kere ani ve hareketsiz olarak değil, belli bir süre zarfında meydana gelirler. Kopma bölgesinde yarık ve çatlaklar müşahede olunur. Evvelden tedbir alınarak (drenaj, istinat duvarı, ağaç dikmek vs. ile) heyelanlar önlenmeye çalışılır. Böylece büyük zararların önlerine geçilebilir. Heyelanlar memleketimizde birçok yerlerde vuku bulmuştur. Daha çok dağların denize dik indiği bölgelerde, yumuşak arazilerde ve suya doymuş bol topraklı mevkilerde meydana gelir.

1929 senesinde Of-Sürmene mevkiinde rotasyonel heyelanlar olmuştur. Burada andezit materyalleri dezagregasyona (ayrışım) uğrayarak 15-20 m kalınlığında bir materyal örtüsü meydana gelmiştir. Çok yağmur yağmış olduğundan örtü su ile doymuş bir duruma gelmiş ve su, iç sürtünmeyi azalttığından enkaz, altta bulunan taze andezit tabanı üzerinden kaymıştır. Bazı yerlerde mesela Zisino Irmağının yamacına 300 m genişlik, 1500 m uzunluk ve 200 m kalınlıkta bir enkaz kütlesi kaymıştır. Kayan bu kütle takriben 9.000.000 m3’tür.

Ülkemizin çeşitli yerlerinde ve özellikle fay hattı boyunca birçok heyelan mevcuttur. Büyük miktarda meydana gelen heyelanlar genellikle seller, akarsular ve diğer sebepler tarafından yamaçların eteklerinin aşındırılması, oyulması sonucu eteklerin üzerindeki yükü çekemiyecek hale gelmesiyle olur. 150-200 bin tona varan heyelanlar görülmüştür. Akarsuların dar vadilerde sebeb olduğu heyelanlar bazan akarsu yatağını tıkayabilecek kadar büyük miktarda olabilmekte ve sonuçta heyelan sebebiyle baraj gölü gibi göller meydana gelmektedir.Tortum gölümüz bu hadiseye güzel bir misaldir. Heyelanların meskun mahallerde meydana gelmesi tehlikeli olup can ve mal kaybına sebeb olabilir. Bunun için heyelana mani olacak tedbirler alınmasına dikkat edilmelidir.

2-)Toprak kayması
Örnek:Bizi belimize kadar gömen heyelanın altından başlarımızı güç doğrultmuştuk. F. R. Atay

3-)Bk. yer göçmesi

4-)Bk. dağ göçmesi

5-)Bk. dağ kayması

Bu bilgi faydalı oldu mu ?