Hüküm Nedir

1-)HÜKÜM



Hükmetmek, menetmek, ata gem takmak, idare, yönetim, iktidar, ilim, hikmet, anlayış. Hakkında ayet, hadis veya icma bulunan, veya temelde bu delillere dayanan ameli prensipler. Hükümler İslam'ın pratik yönünü oluşturur. Çoğulu ahkam'dır.

Kur'an'da hüküm kelimesi ve türevleri pek çok ayette geçmektedir. Mahkeme kararı anlamında, ayette şöyle buyurulur: "Ey Muhammed, Davud'u ve Süleyman'ı da hatırla. Hani onlar, kavmin boşanan koyunları ekini yediği zaman, ekin hakkında hüküm veriyorlardı. Biz de onların hükümlerinin şahitleriydik" (el-Enbiya, 21/78).

Allah'ın verdiği hüküm anlamında; "Kafirler, yeryüzünü zaman zaman etrafından eksilttiğimizi görmezler mi? Hükmeden yalnız Allah'tır. Onun hükmüne karşı çıkabilecek hiç bir kimse yoktur. O, hesabı çok süratli olandır" (er-Rad, 13/41) buyurulur.

Allah'ın indirdiği ile hükmetmeyenlerin küfre, zulme veya fıska düşebileceklerini bildiren ayetler (el-Afaide, 5/44, 45, 47) bu terimin dünyevi yönünü ifade ederken, çeşitli ayetler de Allah'ın kıyamet gününde, insanları dünyadaki amel ve davranışlarına göre hesaba çekerek haklarında hüküm vereceğinden söz etmektedir (el-Bakara, 2/113; en-Nisa, 4/141; en-Nahl, 16/124; el-Hac, 22/69).

Hüküm, İslam hukuk usulünde, Allah ve Rasulünün emir, yasak, muhayyer bırakma veya bir kimsenin fiiline ilişkin iki şeyi birbirine bağlama özelliklerini taşıyan prensipleridir. Farz, vacib, sünnet, müstehab, mubah, haram, mekruh, sahih, batıl, fasit, sebep, şart, mani gibi bir müslümanın fiiline Allah veya Rasulü tarafından verilen vasıf "şer'i hüküm" adını alır. Hüküm emir, yasak veya muheyyer bırakma kabilinden ise, buna "teklifi hüküm" denir. Emre örnek: namaz kılmak, oruç tutmak, zekat vermek gibi. Yasağa örnek; içki içmek, kumar oynamak, zina etmek gibi. Muhayyer bırakmak ise; meşru şekilde yeme, içme ve gezinme gibi fiilleri kapsamına alır (M. Ebu Zehra, Usulü'l-Fıkh, Daru'l-Fikri'l-Arabi, t.s, s. 26-28).

İslami bir hükmün kıyas yoluyla benzeri meselelere uygulanabilmesi için pratiğe yönelik olması ve manasının akıl ile anlaşılabilmesi gerekir. Yani bu hükmün meşru oluş sebebini akıl kavramalı veya ayet-hadis bu sebebe işaret etmelidir. Mesela içki, kumar, murdar hayvan eti ve rüşvet haram kılınmıştır. Akıl, bunların meşru oluş hikmetini kavrar. Eğer hükmün manası, teyemmüm abdesti ve namazın rekatlarının sayısı veya şekli gibi akıl ile bilinemezse kıyas konusu olamaz. Ebu Hanife'ye göre, hüküm ayet ve hadislerinin hepsinin manası akıl ile kavranabilir ve illetleri anlaşılır. Ancak ibadet (taabbudi) olduğuna dair delil bulunanlar bundan müstesnadır. Bu, meşru oluş sebebi akıl ile kavranılamayan ibadet veya hükümlerin bir hikmet veya faydası yoktur, anlamına gelmez. Şüphesiz bunların da hikmet ve faydaları vardır; fakat akıl bunlardaki illeti anlayarak benzerlerine uygulama yeteneğine sahip değildir (Ebu Zehra, a.g.e, s. 234).

Kur'an-ı Kerim'de, insanların fiilleriyle ilgili beşyüz kadar ayet vardır. Bunlara "hüküm ayeti" denir. Bu ayetleri açıklayan özel eserler de yazılmıştır. Ebu Bekir el-Cassas (ö. 370/980) ile İbnü'l-Arabi'nin, Ahkamü'l-Kur'an adlı eserleriyle, günümüz İslam bilginlerinden Muhammed Ali es-Sabuni'nin, Tefsiru Ãyati'l-Ahkam isimli eseri bunlardandır. Hz. Peygamber'in hadislerinde de, edeb, mev'ıza ve ahiret hükümleri yanında, ibadat, muamelat ve ukubatla ilgili hüküm hadisleri ayrı başlıklar veya müstakil hadis kitapları olarak yazılmıştır. Bunlara da "hüküm hadisleri veya hüküm bildiren hadisler" denir (Şafii, er-Risale, s. 447, 510; şatıbi, el-Muvafakat, IV, 162- 165; Gazzali, el-Mustasfa, 11, 350-353)

Hamdi DÖNDÜREN

2-)Yargı
Örnek:Hükmü doğru ve pek de yerinde olamazdı. F. R. Atay

3-)Egemenlik, hakimiyet.

4-)Değer, aynı veya benzer nitelik

5-)Önem, geçerlilik.

6-)Etki, hız, şiddet.

7-)Karar.

8-)Bk. yargı.

9-)Bk. yargı (2)

Bu bilgi faydalı oldu mu ?