Radyasyon (Işınım, Şua) Nedir

1-)Alm. Lichtstrahlung (f), Fr. Radiation (f), İng. Lightradiation. Enerji neşretme ve üretme; aynı zamanda neşredilen enerjinin kendisi. Kelimenin aslından da enerjinin bir doğru boyunca sınırlı bir ölçüde dağıldığı anlaşılmaktadır. Bu husus karşılaşılacak birçok radyasyon tipleri için de geçerlidir.

Radyasyonlar ana olarak elektromanyetik, akustik ve tanecikli olmak üzere üç bölümde toplanır. Bunlar da kendi aralarında çeşitli gruplara ayrılır.

Mesela elektriki veya manyetik alan etkisiyle meydana gelen enerjiye elektromanyetik radyasyon (Bkz. Elektromanyetik Dalgalar) denir ki, bu radyasyon dalga boyuna göre radyo dalgaları, mikrodalgalar, kırmızı ötesi, görünen (visibl), ultraviyole (mor ötesi), X, g (gamma) ve kozmik ışınlar şeklinde sınıflara ayrılır. Elektromanyetik radyasyonların sınıflandırılmasında radyasyonun (şuanın, ışınımın) frekans ve dalga boyundan faydalanılmıştır.

Akustik veya ses radyasyonu, infrasonik, sonik ve ultrasonik şeklinde sınıflandırılır. Bu sınıflandırılma da sesin frekansına göre yapılır. Ses frekansları 16 ila 20.000 cps arasında değişir. (Bkz. Ses)

Tanecikli tabiata sahip radyasyonlara, genel olarak, radyoaktif maddelerden meydana gelen beta (b) ve alfa (a) ışınları misal verilir.

Bugün şua meydana getirmek, tekniğin ve ilmin mühim bir şubesi olmuştur. Ampuller, triyod lambaları, radyo aletleri ve röntgen boruları, birer şua aletleridir. Şualar kendilerini meydana getiren dalgaların uzunluğuna göre başka başka isim alır. Mesela dalga uzunluğu binde bir milimetre arasında olanlar “ışık şuaları”, dalga uzunluğu on milyarda bir milimetre olanlar “gamma şuaları”, dalga uzunluğu on trilyonda bir milimetre olanlar “kozmik şualar”dır. En uzun elektromanyetik dalgalar, radyoda kullanılan Hertz dalgaları olup, boyları kilometre ile ifade olunur. Boyları milimetrenin on trilyonda birinden başlayarak kilometrelere kadar uzanan milyarlarca dalga cinsinden, yalnız dalga boyu 0,4 mikron ile 0,8 mikron arasında olanlar ışık halinde görülebilir. Daha büyük ve daha küçük dalga boylu şualar görülmez. Gözün görüş kabiliyeti bu sınırlar içindedir.

Gamma şuaları: Radium atomunun çekirdeği, kendiliğinden parçalanarak gamma şuaları neşreder. Bir evde açıkta bırakılan bir radium kırıntısının gamma şuaları bin metre uzağa yayılır ve aylarca devam eder. Yüzelli metre mesafedeki evlerde bulunanların ölümüne sebep olur. Zira, gamma şuaları, insanları, hayvanları ve bitkileri öldürür.

Kozmik şualar: Bugün bilinen şuaların en kısa dalgalısıdır. Bunlar, kainat boşluğunun, bugün bilinmeyen derin noktalarından gelen şualardır. Gamma şualarından daha kuvvetli olup, çok sert ve kalın tabakalardan geçerler. (Bkz. Kozmik Işınlar)

Ölüm şuaları: Bir milyon volttan ziyade gerilimle çalışan modern röntgen makinaları ile, dalga boyları ve tesirleri gamma şualarına yakın olan şualar elde edilebilmektedir. Bu şualar kalın duvarlardan geçerek arkalarındaki canlıları öldürür. Bu suretle kuş ve fareler derhal öldüğü gibi, bir öküz de iki dakikadan az bir şualama ile öldürülebilir. Harplerde kullanılabileceklerinden, bunlara ölüm şuaları denir. Bu şualarla çalışan bir fizikçi, farkında olmayarak kendini ve bir mahalle halkını öldürebilir. Bir milyon voltluk yüksek gerilimli röntgen mermileri, düşmana ve şehirlere atılarak ölüm şuaları, yeni harplerde kullanılabilecektir. Halbuki beşeriyet, medeniyete yaklaşır ve insani düşüncelere dönerse, bu şualar tarla fareleri, yaban domuzları ve sıtma sinekleri gibi hayvanlara karşı kullanılacaktır.

Radyasyon, teşhis ve tedavi gayesiyle kullanılmak üzere tıp sahasına girmiştir (Bkz. Röntgen ve Radyoterapi). Radyasyonlar iki gruptur. 1) Elektromanyetik radyasyon (X ışınları), 2) Gamma ışınları (Radyoterapide kullanılır). Radyasyonun tıp sahasındaki bu faydalı etkilerinin yanı sıra zararlı etkileri de mevcuttur. Bu zararlı etkiler hemen görülebildiği gibi, gecikmeli olarak veya uzun süren bir birikim neticesi müzmin etki şeklinde de ortaya çıkabilir.

Hemen görülen zararlı etkiler: Beyinde, sindirim sisteminde ve kan oluşum sisteminde olmak üzere üç kategoride incelenir. Beyindeki hasar total vücud dozunun yüksek (3000 rad üzerinde) olmasından ileri gelir. Kusma, titreme vs. gibi belirtilerden sonra birkaç saat içinde öldürür.

Sindirim sistemi belirtileri 400 rad ve daha yukarı radyasyon dozuyla meydana gelir. İnatçı bulantı, kusma ve vücuttan ciddi su kaybına sebep olarak damar büzüşmeleri neticesi ölüme götüren ishalle karakterizedir.

Kan sistemiyle ilgili zararlı etkiler 200-2000 rad arasındaki radyasyon dozuyla meydana gelir. İlk 6-12 saat içinde iştahsızlık, bulantı ve kusma görülür. Dalak lenf bezleri, kemik iliği atrofiye uğrar (küçülür). Kan hücrelerinin bütününde azalma olur.

Gecikmeli olarak çıkan zararlı etkiler: Radyasyon alımlarının tekrarlanması veya düşük doz alımların uzaması neticesinde kadınlarda adet kanamasının olmaması, cinsel hormonlarının miktarında azalma, kansızlık, katarakt gibi belirtiler görülebilir. Daha ciddi olarak saç dökülmesi, deride ülserleşme, kabuklaşma ve kanserleşmeye de yol açabilir. Röntgen ışını, doğacak çocuğu da etkilemektedir. Film çekilmeden evvel kadının hamile olup olmadığı tespit edilmelidir.

Tedavi: Radyasyonun yaptığı zararların tedavisinde esas, radyoaktif materyalden deriye bulaşan lekenin bol su ile yıkanması veya özel solüsyonlar sürerek temizlenmesidir. Radyasyonun yaptığı küçük yaraların içinden ve etrafından radyoaktif lekeler tamamen temizleninceye kadar yıkama işine devam edilmelidir.

Eğer radyoaktif madde yutulmuşsa hemen kusturulmalı veya mide yıkanmalıdır. Teneffüsle veya sindirim yoluyla büyük miktarda radyoaktif madde alındığı zaman hastaya derhal lugol sıvısı verilmelidir. (Tiroid bezinin tutmasını önlemek için) idrar atımı arttırılmalıdır.

Radyoaktif ışık alanlar için özel tedavi yoktur. Tedavi daha ziyade meydana gelen zarara yöneliktir. Yatak istirahati, ağrı kesiciler, vitamin, bol gıda ve kusmayı önleyici ilaçlar vs. gibi destekleyici tedavi yapılır.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?