Sayıştay Nedir

1-)Alm. Oberster Rechnungshof (m), Fr. Cour des comptes (f), İng. The Exchequer and Audit Department. Türkiye Büyük Millet Meclisi adına genel ve katma bütçeli dairelerin gelir ve giderleriyle, onların mallarını denetlemek ve sorumluluklarını hesap ve işlemlerini muhakeme yoluyla, kesin hükme bağlamakla ve kanunlarla verilen diğer işleri yapmakla görevli, merkezi bir idari karar ve yargı organı olan anayasa kuruluşu. Sayıştayın eski adı Divan-ı Muhasebattır.

Sayıştaya benzer görev yapan kuruluşların tarihi çok eskidir. Devletle birlikte varlık kazanmışlardır. Devletin görevlerini yerine getirirken büyük harcamalar yapması, onu yapılan harcamaları denetlemeye mecbur etmiştir. Böylece sayıştaya benzer müesseseler doğmuştur.

Osmanlı Devletinde bu işe çok önem verilmiştir. Osmanlılarda bütün para işleri defterlere kayıt edilerek yapılırdı. Bu defterler vasıtasıyle harcamaların, sayıştay vazifesi gören kuruluşlarca denetlenmesi mümkün olurdu. Gelir ve giderlerin sıkıca takibi ve kontrolü sayesindedir ki, dünyanın en muazzam devleti ve ordusu asırlarca ayakta durmuştur. Osmanlılarda, denetleme müessesesinin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte, bu vazifeyi yerine getiren “Muhasebe-i Evvel”e (Baş Muhasebe), Fatih Kanunnamesi’nde rastlanmaktadır.

Baş muhasebe, Defterdarlığın (Maliye Bakanlığının) işlemlerini denetlerdi. Baş Defterdarın (MaliyeBakanının), hazine aleyhine emirlerini redde yetkiliydi.

Baş muhasebeci, devletin en değerli maliyecilerinden birincisidir. Bu makama, ancak meslekten olanlar gelebilirdi. Defterdar siyasi bir şahsiyet, baş muhasebeciyse teknokrattı (İnsan unsurunu her zaman göz önünde bulundurmayan devlet adamı veya memur). Bu müessesenin kayıtlarının mükemmelliği, intizamı dünyadaki bütün devletlerce o zaman bilinmiyordu. Baş muhasebeci, gerçek bir sayıştay başkanıydı. Maliye müsteşarı olarak da kabul edilebilir. Baş muhasebeci devrinin en tanınmış, en namuslu maliyecileri arasından seçilirdi. Bu kuruluş, hem devletin merkezinde, hem de eyaletlerle teşkilatlanmıştı. Yalnız Baş Muhasebe ve Anadolu Muhasebesi denilen en mühim iki dairede 250’şer memur çalışıyordu.

Baş Muhasebe kuruluşundan, 3 Zilhicce 1281 (1866) tarihinde Divan-ı Muhasebat Nizamnamesi ile Divan-ı Muhasebat (Sayıştay) doğmuştur. 1876 tarihli Kanun-i Esasi’nin (Anayasa) 105’inci maddesinde Sayıştay, hem idari kararlar hem de yargıyla ilgili hükümler verir. Ancak bir Anayasa kuruluşu olduğu için, idari kararlardan ve yargı hükümlerinden dolayı, Danıştayın denetimine tabi değildir. Sayıştayın, kuruluşunu, işleyişini denetim usullerini, mensuplarıyla ilgili hükümlerini 21 Şubat 1967 tarih ve 832 sayılı kanun düzenlemiştir.

Sayıştayın kuruluşu, iki yönlü (idari ve yargı) görevlerine göre düzenlenmiştir. Daireler, Daireler Kurulu, Temyiz Kurulu ve Genel Kurul idari ve yargı işlerine bakar. Memurlar Seçim ve Disiplin Kurulu ve Yüksek Disiplin Kurulu ise Sayıştayın iç düzeniyle ilgili kurullardır.

1982 Anayasasında Sayıştay, yargı bölümünde ve 160’ıncı maddede düzenlenmiştir. Buna rağmen yüksek mahkeme sayılmamaktadır. Bu Anayasa, Sayıştayın kararlarına karşı başka yargı organına başvuruyu önlemiş ve kararlarının kesin olduğunu bildirmiştir. Sayıştayın idari görevleri; vize, tescil, uygunluk bildirimi ve görüş bildirmedir. Anayasaya göre Sayıştayın başkan ve üyeleri azledilemezler, kendi istekleri olmadıkça emekliye ayrılamazlar.

Sayıştay dairelerinde yürütülen yargılama işleri, saymanların hesapları konusundaki raporlar üstünde bir hesap yargılaması şeklinde olur. Çeşitli belgeler incelenip değerlendirilerek, yapılan harcamaların kanuna ve usule uygunluğu tespit edilir. Savaş, yangın gibi sebeplerle belge ve kayıtların bulunmasına ve gönderilmesine imkan bulunmadığını, idare kurulları tutanakla tasdik ederse, sayman eldeki delillerle yetinerek yargılanır. Hesapların yargılanması sonunda beraat, zimmet veya tazmin kararı verilir.

Sayıştayın yargı kararları üzerine, temyiz, karar düzeltmesi ve yargılamanın iadesi yollarına başvurulabilir. Ancak bu başvuru, sayıştayın içindeki, görevli kendi organlarına olabilir. Sayıştay dışındaki başka bir yargı organına olamaz.

Sayıştayın kesin hükümleri hakkında, ilgililer yazılı bildirim tarihinden itibaren 15 gün içinde bir kereye mahsus olmak üzere karar düzeltilmesi talebinde bulunabilirler. Vergi ve benzeri mali yükümlülükler ve ödemeler hakkında Danıştay ile Sayıştay kararları arasındaki uyuşmazlıklarda Danıştay kararları esas alınır.

Yabancı ülkelerde de bizdeki Sayıştay müessesesinin fonksiyonunu yerine getiren kuruluşlar mevcuttur.

2-)(Court Of Account) Genel
ve katma bütçeli ku­ruluşların gelir ve giderleri İle mallarını TBMM adına
denetle-/ yen, sorumluların hesap ve. İşlemlerini kesin hükme bağlayan; /
denetleme ve yargılama yetkisine sahip anayasal mali denetleme organı.

3-)Genel ve katma bütçeli dairelerin bütün gelir ve giderleri ile mallarını T.B.M.M. adına denetleyen ve sorumluların hesap ve işlemlerini kesin yargıya bağlayan kurum.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?