Sipahi Nedir

1-)timar sahibi süvari askeri. Osmanlı ordusunun esası ve en büyük kısmını timarlı sipahi denilen atlı ordusu teşkil etmekteydi. Timarlı sipahiler kapıkulu sınıfları gibi maaşlı değildi. Leventler ve akıncılar gibi ganimetlerle geçinmezler, yaşamaları için devlet toprak verirdi. Toprağın üzerinde köylü vardı. O köylüden vergiyi timarlı sipahi toplar. Bununla hem kendini geçindirir, hem de atları ve silahları devamlı hazır bulundururdu. Timar, ordunun er ve subaylarına sürekli askerlik hizmetlerine ve kendilerinin ve adamlarının harbe hazır olmaları, sefere çıkarıldığında hazineye yük olmadan getirdikleri silah, malzeme ve yiyeceklere karşılık ödenen bir maaş gibiydi.

Selçukluların Arapça ıkta dedikleri böyle toprağa Osmanlılar, tabiri Türkçeleştirerek dirlik demişlerdir. Dirlikler gelirleri bakımından üçe ayrılırdı. Yıllık geliri 19.999 akçaya kadar olan dirliğe, timar; 20.000 akçadan 99.999 akçaya kadar olan zeamet; 100.000 akçadan itibaren gelir getirene de has denilirdi. Burada gelir tamamen vergi manasındadır. Yani ürünün gerçek değeri değil, üründen köylünün devlete verdiği vergi değeridir. Bu vergiyi, diğer bazı vergilerle beraber toplamak hakkı dirlik sahibi sipahiye aitti.

“Edna” denilen küçük timar sahipleri er ve erbaş; “evsaf” denilen orta timar sahipleri astsubay; “ala” denilen büyük timar sahipleri küçük rütbeli subay derecesindeydiler. Küçük zeamet sahipleri binbaşı, orta zeamet sahipleri yarbay, büyük zeamet sahipleri albay derecesinde yüksek rütbeli süvari subaylarıydı. Bu sonunculara alay beyi deniliyordu ki, sonradan Farsçalaştırılarak miralay ve bugün aynı manada albay olmuştur. Sancakbeyi tümgeneral ve beylerbeyi orgeneral rütbesindeki kişilerin dirliğine “has” deniliyordu. Vezirlerin, hanedan üyelerinin de hasları vardı. En büyük haslar padişaha aitti.

İki türlü tımarlı olurdu: Tezkireli ve tezkiresiz. Tezkireli tımarlılar, tımarı merkezden, yani İstanbul’da Divan-ı Hümayundan doğrudan doğruya alanlardır. Tezkiresiz timarlılar ise dirliklerini Beylerbeyinin arzı üzerine alırlardı.

Bir tımarın ilk üç bin akçalık çekirdek kısmına kılıç gerisine terakki denilirdi. Zira her üç bin akça için sipahi yanında kendisi gibi atlı ve teçhizatlı bir asker getirmeğe mecburdur. Cebeli denilen bu erler, sipahinin çocukları, kardeşleri, akrabası olacağı gibi, toprağı işleyen herhangi bir kimse de olabilirdi. Bazı tımarlarda kılıç iki bin akçaya, hatta daha aza düşebiliyordu. Bazı timarlarda ise en çok altı bin akçaya kadar çıkabiliyordu.

Sipahi, timarın bulunduğu topraklarda yaşar, köylülerden vergisini genellikle mal olarak alır ve bu geliri kendisini ve cebelilerini geçindirmek için kullanırdı. Köylerdeki düzeni korurdu. Sipahilerin, tımarları içindeki devlet topraklarını, çiftçilere dağıtırken, verdikleri vesikaya sipahi senedi denirdi. Birinci Murad Han zamanında tesis edilen sipahilerin Anadolu ve Rumeli’nin Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında büyük hizmetleri görüldü.

Rumeli tımarları, Anadolu tımarlarından dahaverimliydi. Anadolu’da üç bin akçaya kadar olan tımarlar orduya bir cebeli verdiği halde, Rumeli’de üç bin akçaya kadar olan tımarlardan iki, hatta üç cebeli çıktığı olurdu. Tabii tımarların üzerinde yaşayan köylü çiftçilerin Anadolu eyaletlerinde büyük çoğunluğu Türk olduğu halde, Rumeli eyaletlerinde ancak yarıya yakını Türk, yarıdan fazlası, bazı bölgelerde çok daha fazlası Hıristiyan Ortodoks, bazı bölgeler de Katolikti.

Sefer ilan edilince sipahiler, Seraskerin bulunduğu yere gelir, yoklama olurlar, dirlik sipahileri ve cebelileri ayrı ayrı deftere yazılırdı. “Sipahi ve cebeli falanca paşanın defterlisidir” diye bilinirdi. Sefere davet olunup da sefere iştirak etmeyen sipahinin elindeki timar zaptolunur, başkasına verilirdi. Kanunen götürmek mecburiyetinde oldukları cebeli ve gulamı getirmeyenler ve götürüp de kaçanların yerlerine diğerlerini tedarik edemeyenler hakkında da aynı muamele tatbik olunurdu.

Yığınak emri gelince her tımar sahibi, cebelileriyle beraber, kendi kazasının belirli yerinde toplanırdı. O kazadaki timarlılar, çeribaşı denilen sipahi yüzbaşısının emrinde bulunurlardı. Çeribaşı da alay beyinin emrine giriyordu. Alayını toplayan alay beyi, sancak beyine gidip hazır olduğunu bildiriyordu. Kendi maliyet askerini de alan sancak beyi, bu sipahi alayıyla beraber, beylerbeyine katılmak üzere harekete geçiyordu. Bu iş büyük bir süratle yapılıyordu.

Beylerbeyilerin izin vermesiyle sancak beyleri tarafından bir kısım sipahiler memleket muhafazası için yerlerinde bırakılabilirdi. Sipahi sefere gittiğinde yerine vekil olarak bıraktığı korucu, dirlik sahibinin yokluğunda toprağın muntazaman işlenmesine nezaret ederdi. Eğer sipahi harbin uzaması halinde kışı hudutta geçirmek emri alırsa, dirliğine harçlıkçı denilen bir vekil göndererek, yıllık gelirini bulunduğu yere getirtirdi.

Timar ve zeamet; sahibi ölünce, ekseriya büyük oğluna, yoksa kardeşine veya yeğenine verilirdi. Fakat bunun için timar ve zeametin bağlı olduğu alay, varisin toprağı idare edebilecek kabiliyet ve şartlara haiz olduğuna şehadet ederlerdi. Zaten bir sipahi subayı, yerine geçecek birini yıllar boyunca hazırlayıp, yetiştirirdi. Bu suretle dirlik tecrübesiz insanların eline geçmezdi.

Timar ve zeamet sahipleri, arazileri üzerindeki toprakları üç yıldan fazla işlemezlerse, dirliklerini kaybederlerdi. Toprak işlememek, Allahü tealaya karşı bir günah sayılırdı. Zira toprak sayesinde Allahü tealanın kulları beslenirdi. Timar her eyalette bulunmazdı. Mesela Cezayir, Tunus, Trablusgarb, Mısır, Yemen, Bağdat gibi eyaletlerde timar ve zeamet yoktu. Çoğunlukla Türk nüfusunun bulunduğu eyaletlerde timar ve zeamet teşkilatı yapılmıştır. Timarlı sipahi tamamen Türk soyundan gelirdi.

Sultan Birinci Süleyman Han (1520-1566) zamanında timarlı sipahiler, en parlak devrini yaşadı. Bu zamanda 166.200 timarlı sipahi vardı; bunun 74.000’i Rumeli, 91.600’ü Anadolu timarlı sipahisiydi. Bu surette Türk atlı ordusu, iki orduya ayrılırdı: Rumeli atlı ordusu ve Anadolu atlı ordusu. Meydan muharebelerinde ordu düzeninin sağ ve sol kanatlarını bu iki ordu teşkil ederdi. Kapıkulu askerleri merkezde bulunurdu. İlk zamanlarda, Rumeli timarlı ordusunun kumandanı Rumeli Beylerbeyi, Anadolu timarlı ordusunun kumandanı da Anadolu Beylerbeyi idi. Fakat sonradan bu iki kanada da padişah tarafından seçilen vezirler kumanda etmeye başladı. Sultan Süleyman Han devrinde bu iki ordu o derece büyüdü ki, sefer Avrupa’da olduğu zaman çok defa Anadolu sipahi ordusu çağrılmaz veya bazı birlikler çağrılırdı. Sefer Asya’da ise, Rumeli askerleri ya çağrılmaz veya bazı birlikleri sefere katılmak için istenirdi.

Timarlı sipahiler 17. yüzyıla doğru bozulmaya başladı. Kuruluşlarından beri Osmanlı Devletinin tarihinde büyük bir rol oynayan timarlı sistemi, yeniçeriler için olduğu gibi kanlı ve ızdıraplı bir tasfiyeden ziyade, sessiz sedasız bir surette ve herhangi bir sarsıntıya sebep olmadan ortadan kalktı.

Asırlar boyunca sipahiler, memleketin en uzak köşelerine kadar yayılıp, köylüyle iç içe yaşadı ve uzun müddet zirai iktisadiyatın ve devlet toprak siyasetinin faal mümessilleri rolünü oynamıştı. Padişahın, devletin en ücra köşelerindeki sadık temsilcileriydiler. Köylerin şenlenmesinde, bayındır hale gelmesinde her türlü yardımda bulunurlardı.

Timarlı sipahilerin 17. asrın son yıllarında, hele 18. asırdan itibaren sayıları önemli ölçüde azaldı.

Kapıkulu süvarilerinin ehemmiyet kazanması ile Sultan Abdülmecid Han (1839-1865), 19 Ocak 1841 fermanı ile birçok timarlı sipahiyi emekliye sevk etti. Fakat timarlarını hayatlarının sonuna kadar ellerinde bıraktı. 1844’te bir kısım timarlı sipahisi, atlı jandarma olarak hizmete alındı. Zaten uzun müddetten beri ne sipahi olarak, ne saray mensubu olarak kimseye timar verilmiyordu. Ölen timarlı sipahilerin çocukları İstanbul’a getirilip, askeri mekteplere veriliyordu. 1850’den sonra timar da, sipahi de kalmadı.

2-)Osmanlılarda tımar sahibi bir sınıf atlı asker
Örnek:Bazı sipahi ağası gibi mağrurdu, kimi cengaver tavırlı ve sakindi. Y. K. Beyatlı

3-)Osmanlı İmparatorluğu´nda tımar sahibi bir sınıf atlı asker.

4-)osmanlı impa-ratorluğu'nda tımar sahibi bir sınıf atlı asker

5-)Ask: Osmanlı askerlik teşkilatında "Timar" namiyle öşür ve rüsumunu aldıkları araziye mukabil, harp zamanlarında kendi hayvanları ve kanunen götürmeğe mecbur oldukları silahlı askerlerle birlikte sefere iştirak eden bir sınıf süvari askeri. Bunlar akıncılık, çapulculuk ve karakol hizmetlerini ifa ederler ve düşman karşısında piyadelerin muhafazasını te'min ettikleri gibi, icabında hücum işlerini de yaparlardı.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?