Stres Nedir

1-)Alm. Stress (m), Fr. Stress (m), İng. Stress. Vücudun bazı işleyiş ve sistemlerinde bir denge ve ahenk bozukluğu neticesinde, meydana gelen davranışlar ve biokimyevi değişikliklerle ilgili bir reaksiyon, bir tepki. Stresin sayılamayacak kadar çok sebebi vardır. Fiziki uyaranlardan (gürültü, nem, sıcak, soğuk, üzüntü, huzursuzluk, iş hayatında başarısızlık, monoton hayat vs.) meydana gelebelir. Birbirinden farklı özelliklere haiz olan bu uyarıcılar, organizmada genellikle aynı biokimyevi değişikliğe yol açmaktadır. Fakat, aynı uyaran karşısında herkesin tepkisi aynı olmamaktadır. Zira, her insanın kişiliği, bünyesi, karekteri ve görüşleri farklıdır. Aynı hadiseye maruz kalan iki kişide meydana gelen stresin derecesi aynı değildir.

Psikososyal uyarıcıların insanda stres meydana getirmesinde en önemli unsur, kişinin beynindeki değerlendirme mekanizmasıdır. Bütün değerlendirme ve yorumlama işlemleri sırasında, uyaranların kişiye bir tehdit mahiyeti taşımadığı hesaplanırsa problem yoktur, stres husule gelmeyecek demektir. Fakat kişiye karşı bir tehdit söz konusu ise, o zaman bir seri biyokimyevi reaksiyon meydana gelecek, yani ortaya stres çıkacak demektir.

Adrenalin, noradrenalin ve kortikosteroid ismi verilen hormonlar stres hadisesi esnasında, dolaşıma salgılanarak birçok reaksiyonun meydana gelmesinde rol oynarlar. Bu maddelerin salgılanması için gerekli emri, beyindeki özel merkezler vermektedir. Bu maddeler, organizmayı alarm haline getirmek gayesini hedef alırlar. Yani dikkatini, uyanıklığını arttırmak, tetikte durmasını temin etmek içindir. Tehlike veya strese yol açan hadiseler geçince, organizma normal düzenine geçecektir. Tipik stres halindeki bir kişide; sıcak basması, şakakların zonklaması, taammülsüzlük, sinirlilik, öfke, sıkıntı, tatminsizlik, patlayacakmış gibi olma, göz kararması, nefes darlığı, ellerin ayakların soğuması, soğuk ter boşanması gibi durumlar söz konusu olabilir.

Stresin zararlı oluşu, stres esnasında ortaya çıkan kimyevi maddelerin, normalden uzun süre ve normalden fazla miktarda salgılanması ile ortaya çıkabilen bozukluklara bağlıdır. Katekolaminler; stresler uzun sürdükçe kalp kasını yorarlar, kalbin çalışma ritmini bozarlar. Adalelerde ağrılı kramplar meydana gelir. Boyun, sırt ve omuzlarda ortaya çıkan ağrılar, kişiyi oldukça rahatsız eder. Katekolaminler, terlemeyi de arttırırlar. Solunum hızlanır. Ağızda kuruluk meydana gelir, yüzün rengi solar. Katekolaminler, kan şekerini de yükseltirler. Böylece devamlı stress altında yaşayanlarda şeker hastalığına zemin hazırlanmış olur. Midedeki asit salgısı da artacağından, bu şahıslarda mide ülserinin görülmesi de sıktır. Kandaki asit-baz dengesinin bozulmasıyla, laktik asit oranı, ürik asit salgısı artar ve neticede gut hastalığı gelişir. Devamlı stres altında yaşayanlarda, katekolaminlerin kalp krizine de zemin hazırladıkları kabul edilmektedir. Streslerde kortikosteroidlerin dolaşımda artmasıyla, vücudun bağışıklık sisteminde bir duraklama olmaktadır. Dolayısıyla özellikle virüsler meydanı boş bulur ve böylece stres dönemlerinde müzmin enfeksiyonlar da kişinin peşini bırakmaz. Kortikosteroidlerin başka zararlı tesirleri de vardır.

Streslere en çok maruz kalan kişilerin özellikleri şöyle sıralanabilir: Daima hızlı hareket ederler. Kendilerine aşırı güven duydukları hissi bırakırlar. Kendilerine çok ehemmiyet verirler. Devamlı gerginlik içindedirler. Hızlı konuşurlar. El-kol hareketleri yaparlar. Daima hırslı ve telaşlıdırlar. Alıngandırlar. Küçücük hadisilere bile sinirlenirler. Zamanları hiç yoktur, her anları doludur, dolayısıyla karşısındakinin hep sözünü keserler.

Stres, çağımızın belki de en yaygın hastalığı olmasına rağmen, tedavisi oldukça zordur. Stresin tedavisindeki temel prensip, strese yol açan faktörleri uzaklaştırmaktır. Zaten bu uzaklaştırmanın güç olması sebebiyle tedavi de zordur.

Strese karşı dayanıklı olmak için, şunlara dikkat edilmelidir: Sabırlı olmak, hoş görülü olmak, fazla alıngan olmamak, olur olmaz şeylere sinirlenmemek. Bütün bunları yapabilmeyi kendi kendine telkin etmek çok faydalıdır. Günlük işler arasında 5-10 dakika kadar kafa dinlemek, beslenmeye dikkat etmek, sigara ve içkiyi bırakmak, hafif sporlar yapmak, akşamları ılık suyla duş yapmak kişiyi oldukça rahatlatır.

Yapılan araştırmalar göstermiştir ki, maneviyatı yüksek, dindar kişiler, maneviyatsız kişilere göre streslere karşı çok daha dayanıklıdır. Abdest alan, namaz kılan ve İslamiyetin diğer emirlerini yerine getiren kişilerin stresleri oldukça az olmaktadır. Çünkü dinimiz sabırlı olmayı, herkesle iyi geçinmeyi, herkese güleryüz göstermeyi, affetmeyi, kanaatkar olmayı, asi olmamayı, herkese iyilik etmeyi yani kısacası stresi önlemenin yollarını göstermektedir.

Peygamber efendimiz hadis-i şeriflerinde buyuruyor ki:

İyi huylu olan dünya ve ahiret saadetine kavuşur.

Bir kimse, insanların kızacakları şeyde Allah’ın rızasını ararsa, Allahü teala onu, insanlardan geleceklerden korur. Bir kimse, Allahü tealanın kızacağı şeyde, insanların rızasını ararsa, Allahü teala onun işini insanlara bırakır.

Kızdığı zaman istediğini yapabilecek birkimse kızmazsa, Allahü teala onu kıyamet günü herkesin arasından çağırır, Cennette istediğin hurinin yanına git der.

Allahü tealanın yanında kulların en sevgilisi ahlakı en güzel olandır.

Bir kimse Peygamberimizden nasihat isteyince; “Kızma, sinirlenme” buyurdu. Aynı soruyu birkaç defa sorduğunda yine; “Kızma, sinirlenme” cevabını verdi. “Tevekkül” yani hayır ve şerrin yalnızca Allahü tealadan geldiğine ve kendisi için öylesinin hayırlı olduğuna inanmak, stresin ortaya çıkmasını önler. (Bkz. Tevekkül)

2-)Ameliyat şoku, travma, soğuk, coşku vb. etkenlerin organizmada oluşturduğu bozuklukların tümü, ruhsal gerilim.

3-)Zorlanma

4-)Canlı organizmasında savunma uyandırıcı etkilerle (stres faktörü) buna karşı oluşan savunma mekanizması.

5-)Dayanıklılığı azaltan fiziksel veya mental gerilim, gerginlik.

6-)Canlıların yaşamı için uygun olmayan koşullar.

Bu bilgi faydalı oldu mu ?