Zevaid Nedir

1-)ZEVÂİD



Fazlalık, ek, ilave anlamına gelen "zaid"in çoğulu. "Zade" kökünden "ziyade" mastarı; artmak, çoğalmak, arttırmak, bahşetmek anlamlarına gelir. Zevaid, bir hadis ilmi terimi olarak; belli bir kitap veya kitapların belli kitap veya kitaplardan fazla ve farklı olarak kapsadığı hadisler, bir kitaba sonradan yapılan ilaveler anlamına gefir. Fıkhın tedvin çağında, önceki fıkıh bilgilerine eklenen ilaveleri kapsayan eser anlamında zevaid yerine "ziyadat" sözcüğü kullanılmıştır. Nitekim Muhammed b. Hasen eş-Şeybani'nin (ö. 189/805) yazdığı altı zahiru'r-rivaye kitabından birisinin adı "ez-Ziyadat" tır. Yine aynı müellifin daha az meşhur kişilerce nakledilen ve nevadir denilen eserlerden birisi de "Ziyadetü'ı-Ziyadat" adını alır.

Hadis terimi olarak zevaid hadis kaynaklarını tamamlayıcı nitelikte olan kitapları ifade eder. Bu tür kitapların ortaya çıkışı şöyle bir yol izlemiştir. İkinci hicret asrından itibaren hadislerin tedvin ve tasnifi başlamış, üçüncü yüzyılda ise tasnifin altın çağı yasaklanmıştır. Bu asırda "altı hadis kitabı" diye ün yapan el-Buhari ve Müslim'in "es-Sahih"leri ile, Ebu Davud, et-Tirmizi ve İbn Mace'nin Sünen'l-eri, Ahmed b. Hanbel'in Müsned'i, diğer sünen ve müsned kitapları ortaya çıkmıştır. Ancak hadisleri tasnif eden musannıflar kitaplarında bütün hadisleri toplamayı amaç edinmemişlerdir. Eğer her müellif kendinden önceki musannıfın kitabına almadığı hadisleri toplamayı amaç edinseydi bütün hadisler kısa sürede tek kitapta yerini alabilirdi.

Bununla birlikte hicri dokuzuncu yüzyıldan itibaren "Zevaid kitapları" adı verilen tamamlayıcı eserler meydana getirilmiştir.

Zevaid kitaplarından amaç; bir hadis kitabını temelalıp, onda bulunmayıp başka hadis kitaplarında olan hadisleri tesbit ettikten sonra ilave olarak bu hadis kitabına eklemektir. Mesela; Buhari'nin Sahih'indeki hadislerin bir bölümü Müslim'de de vardır. Müslim'in Buhari'de olmayan hadislerini bir araya getirip Buhari'ye ilave ettiğimiz zaman "Buhari üzerine yapılmış bir zevaid" kitabı yazmış oluruz.

Önceki yüzyıllarda çeşitli zevavid kitapları yazılmıştır. Başlıcaları şunlardır:

1- Nureddin Ali b. Ebi Bekr el-Heysemi'nin (807/1404) "Mecmau'z-Zevaid ve Menbaü'l-Fevaid" adlı eseri, Beyrut 1967; Neşr: Daru'l-Kitab, c. I-X. Bu eser iki cilt olarak "Zevaidu Musned Ahmed ale'l-Kütübi's-Sitte" büyük bir cilt olarak "Zevaidu Müsnedi'l-Bezzar ale'l-Kütübi's-Sitte", bir cilt olarak "Zevaidü Müsned Ebi Ya'l-a el-Mavsıli ale'l-Kütübi's-Sitte", üç cilt olarak

"Zevaidü'l-Mu'cemi'l-Kebir li't Taberani ale'l-Kütübi's-Sitte" ve iki cilt olarak "Zevaidü'l-Mu'cemi'l-Evsat ve'l-Asgar li't-Taberani alel Kütübi's-Sitte" adlı eserlerin toplamından meydana gelmiştir.

2- Hafız Şihabüddin Ahmed b. Ebi Bekr el-Busayri (ö. 840/1436) tarafından te'lif edilen zevaidler. Bunlar şu adları alır: a) İbn Mace'nin Sünen'inin Kütübü Hamse (el-Buhari, Müslim, Ebu Davud, en-Nesai, ve et-Tirmizi'nin kitapları) üzerine Zevaid b) Ebu Davud et-Tayalisi, el-Humeydi, Müsedded, ibn Ebi Ömer, İshak b. Rahuye, Ebu Bekr İbn Ebi Şeybe, Ahmed İbn Muni', Abd İbn Humeyd, el-Haris İbn Muhammed, Ebu Ya'l-a el-Mevsıli'nin Müsned'l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine Zevaid'i. c) el-Beyhaki'nin es-Sünenü'l-Kübra'sı için Kütüb-ı Sitte üzerine birleştirdiği Zevaid'i.

3. İbn Hacer el-Askalani'nin (ö. 852/1448); İbn Ebi Ömer el-Adeni, Ebu Bekr el-Humeydi, Müsedded, et-Tayalisi, İbn Muni', İbn Ebi Şeybe, Abd İbn Humeyd ve el-Haris İbn Muhammed'in Müsned'l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine, yine aynı müellifin Bezzar'ın ve Ahmed b. Hanbel'in Müsned'l-erinin Kütüb-i Sitte üzerine ayrı ayrı topladığı Zevaid'leri. bunlar arasında sayılabilir (bk. Talat Koçyiğit, Hadis İstilahları, Ankara 1980, 472, 473).

Bunlar gibi dokuzuncu yüzyıldan sonra meydana getirilmiş daha pek çok zevaidler vardır.

Zevaid kitaplarının, hadislerin tekrarları dışında aynı konu ile ilgili olanları birleştirme bakımından araştırıcılara önemli bir kolaylık sağladığında şüphe yoktur.

Hamdi DÖNDÜREN

2-)2. Peygamber efendimizin ibadet olarak değil de, adet olarak, devamlı yaptığı şeyler.

Peygamber efendimizin elbiseleri, oturması, kalkması, iyi şeyleri yapmaya sağdan başlaması, sünnet-i zevaiddir. Bunlara sevab verilmesi için niyet etmek lazım değildir. Niyet edilirse ibadet olurlar. Sevabları çoğalır. Zevaid sünnetleri ve nafile ibadetleri terk etmek mekruh olmaz. (İbn-i Âbidin)

Bu bilgi faydalı oldu mu ?